Alphens Filmjournaal

ALPHEN - Piet van Heijningen filmde iets meer dan een kwart eeuw opmerkelijke gebeurtenissen in Alphen.
Zijn zoon Bert-Jan zette de filmjournaals op dvd.
AD Groenehart 19 januari 2007 Door SARIE KATSMAN

Bij honderden zijn ze de winkels uitgevlogen: het Alphens filmjournaal uit vroeger tijden op dvd blijkt een doorslaand succes. ,,Ik krijg zulke leuke reacties, mensen komen met hele verhalen bij mij in de winkel,’’ zegt Bert-Jan van Heijningen. De 39-jarige zoon van filmer Piet van Heijningen geniet van het succes van zijn project. ,,Ik zie heel veel mensen van vroeger terug. Of die mijn vader hebben gekend.’’

Eind vorig jaar kwam de eerste dvd uit met daarop twee jaaroverzichten van het Alphense filmjournaal, die van 1963 en 1964. Plus een jubileumjournaal met daarin de hoogtepunten van 25 jaar Alphense geschiedenis. In oktober volgt de dvd met de journaals van 1965 en 1966. ,,Ik wil vier jaargangen in een jaar doen,’’ licht Van Heijningen toe. ,,Zo ben ik er vijf jaar mee bezig. De journaals lopen tot 1989: de laatste is incompleet, omdat mijn vader toen plotseling is overleden.’’

De vader van Bert-Jan, Piet van Heijningen, maakte in het begin van de zestiger jaren zijn eerste Alphense journaals. Ze werden, als equivalent van het Polygoonjournaal, vertoond op de filmavonden in de jeugdcentrale bij de Salvatorikerk. ,,Ze speelden daar bioscoop voor de jongeren,’’ lacht Van Heijningen. Van de talloze onderwerpen maakte vader Piet een jaaroverzicht met uit elke maand een of meerdere belangrijke gebeurtenissen.

Een verregend bloemencorso, een sinterklaasfeest op het Christelijk Lyceum, de tewaterlating, middenin de strenge winter van 1963, van een schip dat aan de scheepswerf aan de Steekterweg was gebouwd. Het zilveren jubileum van burgemeester Bruins Slot, de Laura met superdeelnemer Poedel van Dam, drukte in zwembad De Hoorn met een piepjonge badmeester Joel Kaltenecker, voetbalderby’s tussen Alphen en ARC. Veel ’dorpse’ beelden van Alphen die veel bewoners of oud-Alphenaren weer heel even terugvoeren naar die tijd.

ALPHEN - Piet van Heijningen was een bekende Alphenaar. Hij filmde vijfentwintig jaar lang in dit dorp.
Zijn oudste zoon Bert-Jan heeft zijn werk na jaren uitgebracht op dvd.
Alphen CC 17 december 2006

De brand bij Samson bijvoorbeeld, en de doop van het schip Breedwijd in 1963. Dat was het jaar waarin Piet begon met filmen. De Laura in 1972, de Jaarmarkt in 1983.

ALPHEN – Vroeger gingen de mensen met hoge uitzondering naar de bioscoop. En als ze dan naar de film gingen, kwam er maandelijks een polygoonjournaaltje van zo’n vijftien minuten aan vooraf.
Alphens Nieuwsblad 26 oktober 2006 door Marjolijn van Woerkom

Misschien gingen de mensen juist voor dit filmjournaal wel naar de film. Dan zagen ze op groot scherm wat er in de omgeving van Alphen allemaal gebeurde. Ze zagen de winkels waar ze dagelijks langs liepen, ze zagen bekende gezichten uit de buurt.

De man die al deze beelden op het grote doek liet zien, was Piet van Heijningen. Vanaf 1963 filmde hij bijna alles wat er in Alphen en omstreken gebeurde. Nu, 42 jaar later, brengt zijn zoon Bert-Jan van Heijningen, eigenaar van FilmClub Alphen, de films van zijn vader opnieuw uit. Een unieke collectie, die de historie van Alphen doet herleven. Vanaf eind november verschijnen de eerste twee jaargangen, 1963 en 1964, op dvd.Een toespraak van burgemeester Bruin Slot, de ijsbreker die de Rijn weer ijsvrij maakt, de Romeinse opgravingen bij de Hooge Burgh in Zwammerdam. Maar ook jubilea, lintjes die uitgereikt werden, de nieuwjaarsreceptie van burgemeester en wethouders, alles is vastgelegd door Piet van Heijningen op 16mm film.

,,De eerste jaren deed hij het gewoon omdat hij het leuk vond”, vertelt zijn zoon Bert-Jan. ,,Maar na enkele jaren ging hij de waarde ervan in zien. Het vastleggen van de gebeurtenissen werd geschiedschrijving. Grote branden, gebouwen die afgebroken werden. Hij probeerde overal bij te zijn. In de jaren zeventig ging de gemeente ook het belang ervan in zien. Hij kreeg subsidie.”

Behalve het maken van het filmjournaal, werkte Piet voor de kost als fotograaf en hij verzorgde de kerkradio. ,,Hij was altijd op pad”, herinnert zijn vrouw Ans zich. ,,Was het niet voor het filmjournaal, dan was het wel voor de kerkradio.” In zijn studio, een kamertje bovenin de Salvatorikerk waar hij ook de kerkradio maakte, zat hij avonden achtereen. Hij filmde namelijk zonder geluid. In dat kamertje zat hij zijn films te monteren, teksten te schrijven en in te spreken. ,,Hij was altijd erg op de details uit. Hij verzamelde kranten, hield ruggenspraak met kenners in het vak om de juiste tekst en toon aan zijn beelden toe te voegen”, vertelt Ans. ,,Voor een stukje muziek van drie seconden, kon hij een hele avond op zoek zijn.”

Bert-Jan kent zijn vader niet anders. ,,Hj was nooit voor elven ’s avonds thuis, maar wij wisten niet beter. Naarmate we ouder werden, moesten we wel eens helpen met het belichten; lampen ophouden, of meehelpen sjouwen op avonden dat zijn films in de bioscoop gedraaid werden. Ik heb toentertijd eigenlijk nooit bewust naar zijn films gekeken. Voor kinderen waren die films echt saaie kost. Pas later zag ik in dat die films bijzonder interessant zijn.”

Herkenning
,,Het is de herkenning, die het interessant maakt”, vult zijn moeder aan. ,,Soms denk je welke winkel zat hier vroeger ook alweer? Als je dan de film ziet, dan weet je het meteen. Maar dan komen ook meteen de geuren en geluiden weer boven drijven.” Dat maakt het Alphens filmjournaal ook zo geliefd denkt ze. De Filmclub heeft namelijk al veel reacties gehad van belangstellenden die de dvd’s willen hebben. Zelfs begeleiders van bejaardentehuizen hebben al om de dvd’s gevraagd.

Naarmate de tijd vorderde werden de filmjournalen ook langer. ,,Het was altijd hectisch en druk in de bioscoop”, weet Bert-Jan nog. ,,De mensen kwamen, omdat het om hunzelf en om hun buurtgenoten ging. Ze herkenden de mensen en de plekken. In die tijd waren er veel buurtfeesten en demonstraties waar mensen op af kwamen. Hierbij stond het publiek natuurlijk ook op film. De mensen in de zaal herkende zichzelf of de buren. Dat maakte en maakt het interessant.”

Bert-Jan is het filmvak ingerold. Hij kreeg de mogelijkheid om een filmzaak te beginnen, maar hij heeft nooit gedacht dat hij ook wat in film moest gaan doen, omdat zijn vader het deed. Nu hij vorig jaar zijn zaak in Alphen is gestart (hij had er al een in Woerden en Vinkeveen), heeft hij eindelijk de mogelijkheid om zijn vaders films van de plank te halen en er iets mee te doen.

,,Ik probeer altijd alles te bekijken wat wekelijks aan nieuwe films binnenkomt”, zegt Bert-Jan. ,,Van filmhuis tot actie. Daardoor heb ik een bepaalde kijk op films ontwikkeld. Ik kijk hoe er geacteerd wordt, hoe er gefilmd is enzovoort. Met die ervaring kan ik zeker zeggen dat de films van mijn vader goed inelkaar zitten. Hij had er kijk op. Hij moest alles in één keer goed filmen. Hij had niet de mogelijkheid om het vier keer over te doen. Het gebeurde en het moest meteen goed zijn. Hij moest op het juiste moment op de juiste plek zijn en daarbij meteen zorgen voor de juiste belichting, de juiste shot. Wat hij technisch gezien deed, klopt gewoon. Door het monteren en het geluid dat hij eraan toevoegde, wist hij van elke gebeurtenis wat spannends te maken.”

Tot 25 oktober 1989. Ans weet het nog goed: ,,Hij had die middag een trouwreportage gemaakt, kwam thuis en zou weer op pad gaan voor het filmjournaal. Bij een bouwkeet langs de nieuwe Rijksweg 11 die toentertijd werd aangelegd, stond een maquette uitgestald. Die zou hij gaan filmen. Het is nooit op film gekomen. Hij overleed die middag.”

Behalve een 25-jarig jubileumeditie die al bestond, komen nu de eerste twee jaargangen op één dvd. Ruim een uur Alphens filmjournaal. ,,Het is een kostbaar project. Zo’n dvd maak je niet zomaar”, zegt Bert-Jan. ,,We willen beginnen met twee jaargangen per jaar uit te brengen, maar dan zijn we over twaalf jaar nog bezig. Als er veel vraag naar is, kunnen wij weer investeren in nieuwe jaargangen en zo kunnen we sneller alles op dvd krijgen.”